Αίτια και συνέπειες της εσωτερικής οξείδωσης

σε δίκτυα διακίνησης νερού και άλλων υγρών

Στο κείμενο αυτό γίνεται μια σύντομη παρουσίαση του προβλήματος της εσωτερικής οξείδωσης που σταδιακά διαβρώνει τα δίκτυα διακίνησης νερού και άλλων υγρών. Δεν έχει καμία σχέση με την ηλεκτρολυτική διάβρωση (βλ. επόμενο κεφάλαιο) ούτε με τη μηχανική διάβρωση που οφείλεται στην «αμμοβολή» που υφίστανται καμπυλωτά σημεία ή εσοχές του δικτύου εξαιτίας σκληρών σωματιδίων (π.χ. άμμος) που αιωρούνται μέσα στο διακινούμενο υγρό και για την οποία η μόνη λύση είναι η φίλτρανση (βλ. σχετικό κεφάλαιο).

Η Smart Technical Solutions παρακαλεί τους επισκέπτες της ιστοσελίδας της να της επισημάνουν τυχόν σφάλματα ή παραλείψεις αυτού του κειμένου, για να κάνει τις αντίστοιχες διορθώσεις ή συμπληρώσεις.

Α. Τα αίτια.

  1. Τα υλικά κατασκευής του δικτύου.
    Μόνο τα μεταλλικά μέρη του δικτύου οξειδώνονται. Συγκεκριμένα:
    i. Σίδηρος και χαλκός.
    Ο χαλκός οξειδώνεται πιο δύσκολα από το σίδηρο. Το οξείδιο του χαλκού είναι πρασινωπό, του σιδήρου είναι καφέ-κόκκινο. Το οξείδιο του χαλκού δημιουργεί μία προστατευτική επίστρωση πάνω στο χαλκό και δεν επιτρέπει την περαιτέρω οξείδωσή του, εκτός αν για κάποιο λόγο αυτή η επίστρωση τραυματιστεί. Αντίθετα, το τριοξείδιο του σιδήρου είναι σαθρό και παρασύρεται από τη ροή του νερού, με αποτέλεσμα η οξείδωση του σιδήρου να προχωράει, μέχρι που κάποια στιγμή ο σιδηροσωλήνας, το boiler, η δεξαμενή, τα τούμπα κτλ. τρυπάνε. Ο γαλβανισμένος σίδηρος δεν οξειδώνεται για όσο χρονικό διάστημα αντέχει το γαλβάνισμά του. Όταν το νερό περιέχει σκληρά στερεά αιωρούμενα, το γαλβάνισμα δεν αντέχει για πολύ καιρό. Επίσης, μπορεί να φθαρεί λόγω κακής ποιότητας ή από άλλες αιτίες.
    ii. Ανοξείδωτος χάλυβας.
    Θεωρητικά ο ανοξείδωτος χάλυβας δεν οξειδώνεται. Στην πράξη, όμως, είτε λόγω αστοχίας υλικού είτε εξαιτίας έντονης ηλεκτρόλυσης στο δίκτυο είτε για άλλες αιτίες, παύει να είναι ανοξείδωτος και οξειδώνεται όπως και ο σιδηροσωλήνας.
    iii. Μπρούτζος και αλουμίνιο.
    Για τα εξαρτήματα από μπρούτζο και αλουμίνιο ισχύει σε γενικές γραμμές ότι και για το χαλκό.
    Για την αντιστάθμιση της φθοράς των μετάλλων εξαιτίας της οξείδωσης συνιστάται η χρήση βαρέως τύπου μεταλλικών σωληνώσεων, δοχείων αποθήκευσης και εξαρτημάτων, τα οποία έχουν πιο χοντρά τοιχώματα. Όμως, αυτή η λύση έχει τρία σοβαρά μειονεκτήματα:
    i. Έχει υψηλό κόστος (αγοράς αλλά και διαχείρισης, λόγω μεγάλου βάρους του εξοπλισμού).
    ii. Δε λύνει το πρόβλημα, απλά το μεταθέτει χρονικά, αφού ένα boiler από λαμαρίνα των 10mm δεν είναι αθάνατο, απλά έχει μεγαλύτερο χρόνο ζωής από ένα boiler από λαμαρίνα των 6mm.
    iii. Δε βελτιώνει την ποιότητα του νερού, αφού δεν το απαλλάσσει από τα οξείδια που προκαλεί η σταδιακή διάβρωση των μετάλλων εξαιτίας της οξείδωσης.
  2. Η παρουσία οξυγόνου μέσα στο νερό.
    Το οξυγόνο είναι απαραίτητο για την οξείδωση των μετάλλων. Το νερό από τη φύση του περιέχει ελεύθερο οξυγόνο. Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τρόποι προσέγγισης του προβλήματος, ο συνδυασμός των οποίων εξασφαλίζει το πιο σίγουρο αποτέλεσμα, όπως συμβαίνει και σε τόσα άλλα τεχνικά προβλήματα. Οι δύο τρόποι προσέγγισης και οι αντίστοιχες μέθοδοι είναι οι εξής:
    i. Επέμβαση στο οξυγόνο (φυσική αφαίρεση ή χημική δέσμευση και αδρανοποίησή του).
    – Απαερωτής (αξιόπιστη αλλά πολύ ακριβή λύση)
    – Χημικά δεσμευτικά οξυγόνου (υψηλό κόστος αναλωσίμου, δυσκολία στη δοσομέτρηση)
    – Συχνές και καλές εξαερώσεις (πολύ χρονοβόρα διαδικασία, χωρίς σίγουρη επιτυχία)
    – Αποφυγή συχνών αντικαταστάσεων νερού (δεν είναι πάντα εφικτή, για διάφορους λόγους)
    – Αποφυγή διαρροών για μείωση ποσότητας νερού συμπλήρωσης (συχνά είναι αδύνατη)
    ii. Επέμβαση στο δίκτυο (προστατευτικό στρώμα απομόνωσης του δικτύου από το οξυγόνο)
    – Χημικά που δημιουργούν προστατευτικό φιλμ (αναλώσιμα με υψηλό λειτουργικό κόστος)
    – Βαφή boilers ζεστού νερού και δεξαμενών εσωτερικά (ακριβή, χρονοβόρα, ανθυγιεινή)
    – Βαφή αυλών ατμολέβητα με μαγνητίτη (επίσης ακριβή, χρονοβόρα, ανθυγιεινή)
    – Δακτύλιοι Merus για αντικατάσταση της σκουριάς με μαγνητίτη και του οξειδίου του χαλκού με άλλο κεκορεσμένο οξείδιο (δημιουργία στρώματος παθητικοποίησης χωρίς αναλώσιμο!)
    – Σωλήνες με εσωτερική πλαστικοποίηση ή εσωτερική επένδυση μπετόν (πολύ ακριβοί)
    Πρέπει να τονιστεί ότι καμία από τις πιο πάνω μεθόδους δεν προσφέρει από μόνη της αρκετή προστασία από τη διάβρωση. Κατά κανόνα πρέπει η αντιδιαβρωτική μέθοδος που επιλέγεται να συνδυάζεται με μία αξιόπιστη μέθοδο κατά της ηλεκτρόλυσης (βλ. επόμενη ενότητα).
  3. Η θερμοκρασία του νερού.
    Το ζεστό νερό είναι πιο διαβρωτικό από το κρύο. Συνιστάται η χρήση κατάλληλου συστήματος αυτοματισμών που δεν επιτρέπει την περιττή άνοδο της θερμοκρασίας σε δίκτυα όπου διακινείται ζεστό νερό ή ατμός. Άλλωστε, αυτή είναι μια έξυπνη επιλογή και για λόγους εξοικονόμησης ενέργειας. Η δεν έχει ασχοληθεί μέχρι σήμερα με την εμπορική προώθηση τέτοιων συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας, όμως μπορεί να συστήσει σε όποιον ενδιαφέρεται αξιόπιστους προμηθευτές γι’ αυτά τα συστήματα.
  4. Η ποιότητα του νερού.
    Χαρακτηριστικά της ποιότητας του νερού που αυξάνουν την οξειδωτική δράση του:
    i. Η υψηλή αγωγιμότητα
    ii. Το χαμηλό pH
    iii. Διάφορα διαβρωτικά υλικά που μπορεί να είναι διαλυμένα μέσα στο νερό
    iv. Η απουσία μεταλλικών ιόντων (δηλαδή το υπερβολικά «μαλακό» νερό).
    Η χημική διόρθωση ή βελτίωση αυτών των χαρακτηριστικών του νερού σίγουρα συντελεί στη μείωση της οξειδωτικής δράσης του, όμως δεν είναι πάντα απαραίτητη, γιατί σε πολλές περιπτώσεις αρκεί η εφαρμογή μίας από τις μεθόδους που αναφέρονται στην παράγραφο 2, συνήθως σε συνδυασμό με μία αξιόπιστη μέθοδο κατά της ηλεκτρόλυσης (βλ. επόμενη ενότητα).
  5. Επικαθίσεις αλάτων και άλλων ιζηματοειδών υλών που περιέχουν μέταλλα.
    Τα άλατα και άλλες επικαθίσεις που περιέχουν μέταλλα μπορεί να δημιουργήσουν γαλβανικό στοιχείο με τη μεταλλική επιφάνεια στην οποία έχουν επικαθίσει και να τη διαβρώσουν λόγω τοπικού φαινομένου ηλεκτρόλυσης. Έτσι εξηγείται το παράδοξο ότι τμήματα του δικτύου με επικαθίσεις αλάτων συχνά διαβρώνονται πολύ πιο γρήγορα από άλλα καθαρά τμήματα που ήταν απευθείας εκτεθειμένα στη διαβρωτική δράση του νερού.

Β. Οι αρνητικές συνέπειες.

  1. Ο χρόνος ζωής της εγκατάστασης μειώνεται. Αυτό συνεπάγεται:
    i. κόστος αντικατάστασης του εξοπλισμού πιο συχνά (μελέτη, αγορά υλικών και εργασία)
    ii. διοικητικό κόστος (προμήθεια & αποθήκευση υλικών, συντονισμός εργασιών κτλ.)
    iii. κόστος ευκαιρίας (απασχόληση στελεχών με τις εργασίες αντί άλλων σημαντικών θεμάτων)
    iv. downtime όσο θα διαρκούν οι εργασίες (διακοπή παραγωγής, αχρήστευση χώρων κτλ.)
  2. Το διακινούμενο υγρό ρυπαίνεται από τα οξείδια του δικτύου. Αυτό σημαίνει:
    i. προβλήματα υγείας των καταναλωτών (πόσιμου νερού, υγρών τροφίμων, ντους κ.ά.)
    ii. καταστροφή του προϊόντος (εμφιαλωμένο νερό, υγρά τρόφιμα, υγρά καύσιμα κτλ.)
    iii. μη επαναλήψιμο αποτέλεσμα (π.χ. σε βαφείο υφασμάτων)
    iv. φραξίματα από σκουριά που αποκολλάται (π.χ. σε fan coils κυκλωμάτων θέρμανσης)
    v. καταστροφή ιματισμού (σε πλυντήρια ρούχων: γάριασμα πετσετών, καφετιοί λεκέδες κ.ά.)
    vi. ρύπανση πλενόμενων επιφανειών που δε φεύγει από πλακάκια, πέτρα, μάρμαρο κτλ.
    vii. κατανάλωση απορρυπαντικών, καθαριστικών (εξαιτίας των δύο πιο πάνω προβλημάτων)
  3. Τα τρυπήματα και οι διαρροές έχουν τις ακόλουθες αρνητικές συνέπειες:
    i. κόστος επισκευής (ανταλλακτικά και εργατοώρες)
    ii. απώλεια προϊόντος (σημαντικό όταν δεν πρόκειται για φθηνό νερό αλλά για άλλο προϊόν)
    iii. λειτουργικές ανωμαλίες στην επιχείρηση (διακοπή παραγωγής, δέσμευση χώρων κτλ.)
    iv. παράπονα πελατών (καθυστέρηση παράδοσης, προβλήματα ποιότητας κτλ.)
    v. διοικητικό κόστος (για προμήθεια ανταλλακτικών, συντονισμό επισκευής κτλ.)
    vi. κόστος ευκαιρίας (απασχόληση στελεχών με επείγοντα και όχι με σημαντικά θέματα)
    vii. κίνδυνοι για την ασφάλεια (διαρροή εύφλεκτων υγρών, νερού πάνω σε καλώδια κ.ά.)

Από τα πιο πάνω γίνεται φανερό ότι το πρόβλημα της οξείδωσης των δικτύων διακίνησης νερού και άλλων υγρών είναι πολύ σοβαρότερο από όσο φαίνεται από πρώτη ματιά. Κατά κανόνα, οι συνήθεις λύσεις είτε είναι οικονομικές αλλά όχι αρκετά αξιόπιστες είτε έχουν πολύ υψηλό κόστος και μεγάλη αξιοπιστία. Στα επόμενα κεφάλαια αυτής της ενότητας θα παρουσιαστούν οι λύσεις που προτείνει η για την αντιμετώπιση του προβλήματος, οι οποίες συνδυάζουν το χαμηλό κόστος (αγοράς και λειτουργίας) με την αξιοπιστία.

Μοιράσου το στα social media